لزوم توجه به زیبایی و مدیریت بدن در ساختار اجتماعی ایران

لزوم توجه به زیبایی و مدیریت بدن در ساختار اجتماعی ایران

1. مقدمه

در حال حاضر مدیریت بدن و شناخت عوامل موثر بر گرایش به زیبایی یکی از مباحث مهم و نوظهور در حوزه علم جامعه‌شناسی است. توسعه‌یافتگی در حوزه سلامت، تغذیه و ورزش در کنار اهمیت یافتن مفهوم «خود» و مصرفی شدن جامعه، مدیریت بدن را به موضوعی مهم در مطالعات اجتماعی و فرهنگی تبدیل کرده است. در واقع، «بدن یک هستی زیست‌شناختی و روان‌شناختی صرف نیست، بلکه پدیده‌ای است که به صورت اجتماعی ساخته و پرداخته می‌شود».

2. مفهوم مدیریت بدن در عصر حاضر

«مدیریت بدن به معنای دستکاری در صورت ظاهری بدن است. با ظهور عصر جدید و جامعه مصرفی، نما و صورت ظاهری بدن برای افراد جامعه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده است. امروزه بدن به صورت جزیی از بازتابندگی دنیای امروزی در‌آمده است و رژیم‌های ویژه بدن‌سازی و توجه به آراستگی و نظافت جسم در دوره اخیر تجدد، بدن را در برابر گرایش‌های بازتابی مداوم به‌ویژه در شرایطی که کثرت انتخاب وجود داشته باشد، تاثیرپذیر ساخته است. هم برنامه‌ریزی و تنظیم زندگی و هم پدید آمدن گزینه‌هایی برای انتخاب شیوه زندگی با رژیم‌های غذایی درهم آمیخته‌اند».

امروزه بدن ما چیزی است که گویی مهم‌ترین وظیفه آن ایجاد نوعی تشخص و یا منزلت اجتماعی است. بدن‌ها عرصه تازه‌ای از زندگی و نوع تازه‌ای از تخیل را به وجود آورده‌اند. توجه به بدن نه یک انتخاب بلکه یک الزام اجتماعی است که باید به صورت یک عادت‌واره درآید تا فرد بتواند در خود احساس هم‌نوایی و در نهایت احساس امنیت را پدید آورد. همچنین بدن‌ها امروزه -به‌ویژه در جوامع مدرن- از ارزش‌های نمادین و خصلت‌های بازنمایانه برخوردارند. این درحالی است که پیش‌تر اهمیت بدن با توانایی‌ها و قابلیت‌های کاربردی آن‌ها مرتبط بود. امروزه این بدن‌ها هستند که در خدمت افراد قرار می‌گیرند و باید به عنوان منبعی برای تولید لذت و هیجان و به عنوان یک پایگاه یا پرچم و نمادی برای بیان ارزش‌های فرد باشند.

3. نقش زیبایی در عرصه اجتماعی

نقش جذابیت و زیبایی در زندگی اجتماعی به طور گسترده توسط روان‌شناسان تکاملی و اجتماعی به عنوان موضوعی مهم در دنیای مدرن مورد توجه قرار گرفته است. ایجاد اصلاح و تغییرات در بدن در جوامع مختلف و گروه‌های اجتماعی متفاوت در دنیای امروز، تبدیل به امری رایج و متداول شده است که همواره با دلالت‌های فرهنگی و اجتماعی خاص خود همراه است. بدن و مفاهیم مرتبط با آن ثابت و ایستا نبوده و با توجه به زمینه‌های تاریخی، فرهنگی، و اجتماعی جوامع در حال تغییر هستند. فهم از معنای بدن در گذر تاریخ، حامل پیام‌های بسیاری از تغییر ذایقه بشری است. بنابراین می‌توان با تأمل بر بدن و نگرش‌های حاکم بر مدیریت آن‌ها، ایده‌های اساسی‌ای که درباره ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن وجود دارد، آشکار ساخت.

4. نتیجه گیری

اهمیت و ضرورت پرداختن به پدیده مدیریت بدن، بروز پیامدهای منفی این امر در جامعه است. پیامد منفی این پدیده در ابعاد مختلف برای جامعه به وجود می‌آید. حقیقت این است که نظام سرمایه‌داری زنان را هدف اصلی مصرف کردن تولیدات خود قرار داده است. ازدیاد و فراوانی عمل‌های زیبایی، بار سنگین این جراحی‌های لوکس بر دوش خانواده‌ها و هزینه‌های خرید و استفاده از لوازم آرایشی از جمله پیامدهایی است که لزوم واکاوی این پدیده را آشکار می‌کند. این در حالی است که روش های مهم اجتماعی بخصوص بهره گیری از تولیدات ارگانیک می تواند زمینه ساز توسعه زیبایی بخصوص در حوزه مدیریت بدن شده و بستر توسعه هر چه بیشتر فردی را به همراه داشته باشد.

ایران از نظر واردات مواد آرایشی و بهداشتی به هفتمین مصرف‌کننده جهان و از لحاظ مصرف در میان کشورهای خاورمیانه بعد از هند و پاکستان به سومین کشور تبدیل شده است. در بعد فرهنگی، فراگیر شدن پدیده آرایش دختران و زنان در عرصه زیست اجتماعی و استفاده از لباس‌های اندامی شرایط جدید اجتماعی و مهمتر از آن لزوم بومی سازی مناسب زیبایی سازی را به همراه داشته است. ؛ لذا توجه به پیامدهای منفی خودآرایی زنان و دختران در عرصه عمومی و تشدید اختلالات هنجاری در فرهنگ رسمی جامعه از دیگر دلایل ضرورت پرداختن به مدیریت بدن در جامعه به‌ویژه بین زنان و دختران است.

در بعد روانی می‌توان گفت، توجه بیش از حد به زیبایی ظاهری و تأکید بر آن در تعاملات اجتماعی باعث می‌شود که محرومیت از زیبایی و نبود مدیریت بدن، فرد را از نظر روانی تحت تأثیر قرار دهد. رضایت از بدن، زمانی به دست می‌آید که فرد قسمت‌هایی از بدن خود را، که با معیارهای مطلوب جامعه برای زیبایی،ناهمسان است، تغییر می‌دهد و سپس بدن خویش را با این استاندارهای اجتماعی بازسازی و مقایسه می‌کند.

وقتی تفاوت بدن آرمانی و بدن واقعی فرد زیاد باشد، احساس رضایت از بدن کم می‌شود و ماحصل آن می‌تواند افسردگی، انزوا، پریشانی و ناکامی باشد. واقعیت این است که این تأثیرات روانی ناشی از فشارهای فرهنگی و اجتماعی برای رسیدن به شکل و اندازه‌های بدنی آرمانی و مطلوب است که افراد را برای رهایی از این فشارها و دستیابی به حس اعتماد‌به‌نفس به انواع وسایل تنظیم‌کننده بدن ترغیب می‌کند. در نهایت اینکه مدیریت بدن با توجه به استانداردها و فرهنگ جامعه یکی از مسائل مهم در حوزه زیبایی شناسی است و میتواند نقش مهمی را در توسعه فرهنگ بومی و هژمون سازی روندهای زیبایی بومی را به همراه داشته باشد.